Qi (Chi) - Wat is dat?
De Chinese cultuur kent één heel uitzonderlijk begrip wat ons heel bekend in de oren klinkt maar waarvan de precieze betekenis voor velen van ons een groot vraagstuk blijft. Ik heb het hier over het begrip ‘Qi’. Vaak grijpen we terug naar de allesomvattende vertaling van ‘energie’1. Het begrip energie wordt echter vaak al even vaag ervaren als de term ‘Qi’, alleen dat het dan misschien wat vertrouwder in de oren klinkt en we er tenminste een beeld kunnen bij vormen. Het artikel richt zich er op om enkele lijnen uit te zetten waarrond de verkenning van het begrip ‘Qi’ kan worden opgezet in de hoop zo een beter en duidelijker omlijnde verklaring te kunnen geven voor een begrip dat zo belangrijk is binnen de Chinese gezondheidscultuur.
Allereerst kunnen we stellen dat de betekenis en het gebruik van het begrip qi door de geschiedenis heen verandert2. Niet alleen verandert het in de loop der tijd, het verandert ook per context waarin het wordt gebruikt.3 We zullen beginnen met de meeste ruime blik op qi. Nl. Alles is Qi.4 Niet alleen wat er is maar ook wat er kan zijn. Qi vertegenwoordigt de mogelijkheid van alle verschijningsvormen van het leven op aarde en in het menselijk lichaam. Deze qi is volgens P. Kervel5 ongedifferentieerd, van één en dezelfde kwaliteit, onzichtbaar en onmeetbaar. Het is de primaire staat van het universum6, de accumulatie van qi schept leven, de verstrooiing ervan brengt de dood.
Zoals we in de Chinese kosmologie kunnen zien treedt hierna differentiatie op.6 Uit de Dao, uit Wuji (de stilte die alle potentialiteit omvat – Qi zoals we bij E.R. de la Vallée gezien hebben) ontstaat Taiji, van yin en yang. De interrelaties van deze twee leiden tot wat we kennen als Wuxing (Metaal, Water, Hout, Vuur, Aarde) en de 10.000 dingen, maw. alles wat er is.
8“ Tao begets the One;
The One consists of Two in opposition (the Yin and Yang);
The Two begets the Three;
The Three begets all things of the world.
All things connote the Yin and Yang.
The Yin and Yang keep acting upon each other
And thus things keep changing and unifying themselves.”
Dit proces wordt weergegeven in Hoofdstuk 42 van de Dao De Jing. De drie in dit vers wordt gezien als de weergave van de driedeling Hemel – Mens – Aarde.9 Waar Hemel de opeenhoping van Yang is, het Ultieme Yang en de aarde het Ultieme Yin. De mens is dan wat daaruit voortkomt. De interrelatie van yin en yang waar het gedicht over spreekt wordt uitvoerig behandelt in het boek de ‘Yijing’.10 Volgens dit boek is de realiteit zo dat alles in het universum onderhevig is aan verandering.
Die differentiatie is wat ons verhaal verder stuwt. De differentiatie leidt in eerste instantie tot iets wat immaterieel is of iets wat materieel is.11 Een vorm van energie of materie. Het kan subtiel zijn als lucht of het kan compact zijn als een berg. Bij het immaterieel komen vertalingen zoals lucht, adem, damp,… aan bod.12 Deze vertalingen duiden op de nauwe relatie die qi in eerste instantie heeft met Wind. Zoals E.R. de la Vallée13 aangeeft kom je in de vroegste klassieke Chinese teksten, orakelbeeninscripties of brons-inscripties het begrip qi niet tegen. Wat je wel tegenkomt is het karakter voor ‘wind’. Wat kwaliteiten bevat die je later bij het begrip qi zult terug vinden. Ook P. Unschuld14 legt binnen de ontwikkeling van het concept qi de link met ‘wind’. Qi werd op die manier ook gezien als een omgevingsfactor. Net zoals wind uit vier windrichtingen komt heb je ook qi die bij deze windrichtingen hoort.
Daarnaast heb je de qi van de vier seizoenen. Wanneer je dan verder kijkt in de ontwikkeling van qi kom je bij de associatie van qi en menselijke emoties.15 Niet alleen zijn emoties een vorm van qi, de qi van het lichaam wordt tevens beïnvloedt door de emotionele staat van een persoon.
15 Huang Di:
When one is angry, the qi rises.
When one is happy, then the qi relaxes.
When one is sad, the qi dissipates.
When in fear, the qi moves down.
Kijken we naar de meer materiële zijde van Qi dan komen we binnen het menselijk lichaam al snel terecht bij de intieme relatie tussen bloed, qi en lichaamsvloeistoffen.16 Deze is volgens C. Xinnong van primair belang bij het bepalen van een behandeling. Ze coördineren, promoten of verhinderen elkaar in hun functionele activiteiten. Dit wordt bevestigd door Z. Yanfu17 die erop wijst dat niet alleen in pathologie maar ook in fysiologie de relatie aanwezig is. Het zijn basis substanties die in elkaar kunnen omgezet worden onder invloed van de transformerende activiteit van qi. Als één van hen verandert zullen de andere twee een overeenkomstige reactie vertonen. Bloed voedt de qi en de qi stuwt en houdt het bloed vast.18
In de voorgaande alinea’s hebben we gezien dat er een onderscheid gemaakt wordt tussen immaterieel of de meer materiële vormen van qi. Dit is echter slechts één manier van kijken naar qi. De andere manier is om te kijken naar qi als functie of te gaan differentiëren in functie van qi. Kendall wijst erop dat qi als suffix toevoegen aan een begrip, dit begrip transformeert in de beschrijving van de functie van dat begrip.19 Als je zegt, lever-qi, dan bedoel je de functie van de lever volgens de Chinese geneeskunde. Dus qi wijst ook op de functionele activiteit van de organen20. Qi kan de functie weergeven van iets maar qi zelf kan ook verschillende functies hebben. Twee belangrijke componenten van qi zijn de voedende functie (Yingqi) en de beschermende functie (Weiqi).21 Daarnaast vind je verwarmende / stimulerende functie (allen een vorm van yangqi), transformerende of controlerende functie, enz.. Verder wordt er een onderscheid gemaakt tussen Pre-natale qi, wat je hebt meegekregen bij de geboorte of post-natale qi, dat wat je na je geboorte verzamelt zoals via voeding en ademhalen. Vind je dat nog niet genoeg, dan kun je concepten als Yuanqi, Zongqi en Zhenqi gaan verkennen.
Zoals we gezien hebben in het bovenstaande artikel is het begrip ‘Qi’ een hele wereld op zich. Het is de basis van ons universum. De belangrijkste differentiatie is die in Yinqi en Yangqi. Een onderwerp waar hele boeken over zijn geschreven. Het kan materieel of immaterieel zijn maar het betekent ook gewoon functie dan wel dat het zelf verschillende functies is. Toch is het één. Een uitspraak van Michael Page geeft dit mooi weer: “Het is een geslepen diamant die als je erop schijnt vele verschillende soorten lichtstralen toont maar toch is het één en dezelfde diamant.22
TV.
1. E.R.de la Vallée 2006 p.1 2. E.R de la Vallée – Study of Qi 2006 p.7 / P. Unschuld 2003 – Huang di Nei Jing p.149 3. G. Maciocia 1989 p.36 4. E.R de la Vallée 2006 p.5 & p.35 5. P.C. Kervel 2007 p.50 6. Z. Yanfu 2000 p.102 / G. Maciocia 1989 p.36 7. J. Fowler 2005 p.79 8. G. Zhenkun 2006, Chapter 42 9. J. Fowler 2005 p.110 10 J. Fowler 2005 p.44 11.G. Maciocia 1989 p.35 / J. Fowler p.177 12.J. Fowler 2005 p.177 / N. Wiseman 2002 p.457 / P. Unschuld 2003 p.149 13. E.R. de la Vallée 2006 p.2 14. P. Unschuld 2003 p.149 15. P. Unschuld 2003 p.160 16. C. Xinnong 2010 p.57 17. Z. Yanfu 2000 p.123 18. G. Maciocia 1989 p.51 19. D.E. Kendall 2002 p. 133 20. G. Maciocia 1989 p. 38 21. D.E. Kendall 2002 p.129 / G. Maciocia 1989 p. 41&47 / PC Kervel 2007 p.242 / Z. Yanfu 2000 p. 104 / N. Wiseman 2002 p. 475 / C. Xinnong 2010 p. 54 22. J. Fowler 2005 p. 177
Bibliografie:
– Cheng Xinhong, 2010. Chinese acupuncture and Moxibustion; Foreign Languages Press Beijing China; ISBN 978-7-119-05994-5
– Donald E. Kendall, 2002. Dao of Chinese Medicine – understanding an ancient healing art; Oxford University Press Inc. New York; ISBN 978-0-19-592104-5
– Elisabeth Rochat de la Vallée, 2006. A study of Qi – in classical texts; Monkey Press; ISBN 978-1-872468-28-0
– Giovanni Maciocia, 1989. The Foundations of Chinese Medicine – a comprehensive text for acupuncturists and herbalists; Churchill Livingstone Inc. New York; ISBN 0-443-03980-1
– Gu Zhengkun, 2006. The Book of Tao and The; Beijing University; ISBN 978-7-5001-1200-6
– Jeaneane Fowler, 2005. An introduction to the Philosophy and Religion of Taoism – Pathways to immortality; Sussex academic press Brighton Portland; ISBN 1-84519-086-6
– N. Wiseman & F. Ye, 2002. A practical dictionary of Chinese Medicine. Second Edition, Fourth Printing. Paradigm, Brookline, MA and Taos, NM; ISBN 0-912111-54-2
– P. Unschuld, 2003. Huang Di nei jing su wen – Nature, knowledge, imagery in an Ancient Chinese Medical Text; University of California Press; ISBN 978-0-520-23322-5
– Peter C. Kervel, 2007. Acupunctuur in 1 dag; Lan Di Press Kockengen; ISBN 978-90-79212-01-9
– Zuo Yanfu, 2000. Basic Theory of Traditional Chinese Medicine 2003. Publishing House of Shanghai University of TCM; ISBN 7-81010-682-1
Artikel gepubliceerd door de Stichting Chinese Yang Sheng and TCM. Wil je meer weten over de Stichting of de verschillende onderdelen en projecten? Neem dan een kijkje op www.cnys-tcm.com maar je mag ook altijd mailen naar info@cnys-tcm.com.